Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας μάς μιλούν:
ΕΙΡΗΝΗ ΝΙΚΑΝΔΡΟΥ
Η Ειρήνη Νικάνδρου είναι μέλος της ομάδας εργασίας για το πρόγραμμα Horizon του ΟΠΑ με θέμα την ισότητα φύλου στον ακαδημαϊκό χώρο. Εργασίες της έχουν παρουσιαστεί σε διεθνή ακαδημαϊκά συνέδρια και έχουν δημοσιευτεί σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Έχει σημαντική εμπειρία στην εκπαίδευση τόσο στον ακαδημαϊκό χώρο, σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, όσο και στις επιχειρήσεις με την εισαγωγή καινοτόμων εκπαιδευτικών μεθόδων. Παράλληλα με τις ακαδημαϊκές της δραστηριότητες έχει σημαντική εμπειρία σε επιχειρήσεις παρέχοντας συμβουλευτικές υπηρεσίες και εκπαίδευση σε θέματα Ανθρώπινου Δυναμικού, ενώ ασχολείται συστηματικά με τον εθελοντισμό στο πλαίσιο του Πανεπιστημίου.
ΑΝΤΕΛΑ ΑΛΕΣΣΑΝΔΡΗ
Η Άντζελα Αλεσσάνδρη, με πολυετή εμπειρία στη Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού σε μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες και σε επιτυχημένες ελληνικές επιχειρήσεις, έχει αναλάβει από το 2019 την διαχείριση των υπηρεσιών του Ανθρωπίνου Δυναμικού στον νευραλγικό τομέα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης κατέχοντας τη θέση της Διευθύντριας Ανθρώπινου Δυναμικού Resources στην Alpha Δορυφορική Τηλεόραση.
Ξεκίνησε την καριέρα της στις Αμερικανικές Βάσεις Ελλάδος και για 7 έτη εξελίχθηκε στο τομέα Ανθρώπινου Δυναμικού όπου ανέλαβε υπεύθυνες θέσεις υψηλών απαιτήσεων. Συνέχισε ως Διευθύντρια Προσωπικού στον Γαλλικό όμιλο CONTINENT/ CARREFOUR για 9 έτη και συνέβαλε ουσιαστικά στην επέκταση της αλυσίδας πανελλαδικά. Από το 2001 μέχρι και το 2009, υπήρξε μέλος της Ομάδας Διοίκησης του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών όπου με την ιδιότητα της Διευθύντριας Ανθρώπινου Δυναμικού, συνέβαλε σημαντικά στην επιτυχημένη λειτουργία του «Ελευθέριος Βενιζέλος», του μεγαλύτερου και πολυσύχναστου αεροδρομίου της Ελλάδας.
Συνέχισε την καριέρα της στη Δ.Α.Δ, σε διαφορετικούς επιχειρηματικούς κλάδους, όπως ενδεικτικά αναφέρεται στον κλάδο της βιομηχανίας της υψηλής τεχνολογίας και της φαρμακευτικής αγορά,ς συνεισφέροντας ουσιαστικά στην επιτυχημένη πορεία των εταιρειών αυτών.
Η Άντζελα Αλεσσάνδρη είναι πτυχιούχος του Νομικής Σχολής Αθηνών, Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Πολιτικών Επιστημών και ομιλεί Αγγλικά και Γαλλικά. Ταξιδεύει όσο περισσότερο μπορεί και είναι ανοιχτή σε κάθε νέα πρόκληση.
ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΡΟΥΣΙΝΟΥ
Η Μαργαρίτα Ρουσινού έχει πολυετή εμπειρία σε όλα τα functions του HR σε Πολυεθνικούς Οργανισμούς αλλά και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Την ενδιαφέρει ιδιαίτερα το Στρατηγικό HR στην διαμόρφωση της Εταιρικής Κουλτούρας. Από το 2019 είναι HR Business Partner στην Εταιρεία FORUM SA / Member of NürnbergMesse Group, την κορυφαία Εταιρεία Διοργάνωσης Εκθέσεων στην Ελλάδα. Ξεκίνησε τις σπουδές της με Bachelors Degree στην Κοινωνιολογία (American College of Greece / Scholarship), λόγω του ενδιαφέροντος της για την επιστημονική μελέτη της λειτουργίας της ατομικότητας μέσα σε ένα κοινωνικό σύνολο και τον ρολο των θεσμών και των κανόνων στην διαμόρφωση της κοινωνικής συμπεριφοράς. Συνέχισε τις σπουδές της στο Leeds Business School (UK) όπου απόκτησε Masters Degree στο HRM και διάνθισε την Ακαδημαϊκή της γνώση με Coaching Certification (AC Accredited ) από το ΕΚΠΑ. Στόχος της είναι η ανάπτυξη Στρατηγικών Ανθρώπινου Δυναμικού που δίνουν προτεραιότητα στο ενδιαφέρον των εργαζομένων για την αύξηση της παραγωγικότητας και της αποδοτικότητας του οργανισμού.
Πόσο έχει αλλάξει το περιβάλλον εργασίας τα τελευταία χρόνια ως προς τις διακρίσεις και τα στερεότυπα κατά των γυναικών; Προχωράμε προς ένα εργασιακό περιβάλλον πιο ίσο για την ισότητα των φύλων;
Ε. Ν. Σίγουρα έχουμε προχωρήσει και αρκετά βήματα έχουν γίνει, αλλά το ζήτημα επιμένει να μας απασχολεί και προβληματίζει, γιατί παρόλο που έχουμε καταφέρει να μετακινήσουμε τη γυάλινη οροφή, βλέπουμε πολλά ταβάνια και στερεότυπα να επιμένουν. Υπάρχουν ακόμα προκαταλήψεις, πολλοί θεωρούν ότι δεν έχουν φιλοδοξίες οι γυναίκες πέραν από την οικογένεια, η οποία φυσικά μπορεί να υπάρχει αλλά δε θα σημαίνει ότι θα την κρατήσει πίσω οπουδήποτε. Πλέον βλέπουμε, επίσης, ότι στο κομμάτι της ισότητας μπαίνει το φύλο σε όλες τις εκφάνσεις του. Πλέον έχουμε και στο Πανεπιστήμιο την Επιτροπή της Ισότητας των Φύλων, ένα πρόγραμμα χρηματοδοτούμενο που στηρίζει την ισότητα, καθώς και μια εθελοντική ομάδα και βλέπουμε ότι τα νέα παιδιά δεν ενδιαφέρονται μόνο “στενά” για την γυναίκα και την ισότητα, παρόλο που η αρχή μας, ειδικά στο πανεπιστημιακό\ακαδημαϊκό κομμάτι ήταν εκεί. Βλέπουμε ότι τα παιδιά ενδιαφέρονται για τη συμπερίληψη γενικότερα και την κατάργηση όλων των διακρίσεων. Το θετικό είναι ότι πια ερευνητικά σε όλα τα προγράμματα πρέπει να υπάρχει η διάσταση του φύλου. Είναι σημαντικό πάντα να στηρίζουμε τη γυναίκα με δομές για να μπορεί να κάνει αυτό που έχει τη δυνατότητα να κάνει και να φτιάξουμε ένα περιβάλλον συμπερίληψης που καθένας να βρίσκει ευκαιρία για να μπορεί να αναπτύσσει το δυναμικό του. Δεν πρέπει τα πράγματα να είναι αλληλοαποκλειόμενα, αλλά να χρησιμοποιούμε μια ματιά συνθετική σε όλα.
Α.Α Έχοντας πάνω από 25 χρόνια εμπειρίας στο HR, έχω την χαρά να έχω δουλέψει τόσο σε πολυεθνικές όσο και σε ελληνικές εταιρείες, εμπειρία που μου έδωσε την ευκαιρία να δουλέψω δίπλα στον ιδιοκτήτη της εταιρείας-και όταν έχεις αποκτήσει αυτή την συνδυαστική εμπειρία δεν έχεις να φοβηθείς τίποτα. Πάντα με τους ανθρώπους στα δύσκολα και στα εύκολα, για αυτό το επάγγελμα γεννήθηκα. Τόσα χρόνια, λοιπόν, σίγουρα έχω παρατηρήσει ότι υπάρχει μεγάλη πρόοδος, ακόμα κι ότι το συζητάμε είναι πρόοδος. Εγώ έζησα την εποχή που στην αγγελία βάζαμε προτίμηση φύλου και ηλικίας, αυτό δεν υπάρχει πλέον, το βλέπουμε από τα βιογραφικά και τις επιλογές. Η αγορά εργασίας έχει ανοίξει για όλους, και αυτή η συμπερίληψη φαίνεται από τις προσλήψεις από τον τρόπο που οι εταιρείες αγκαλιάζουν και βάζουν στην οικογένειά τους όλους τους ανθρώπους, ενώ αναβαθμίζουν και στηρίζουν άτομα με διαφορετικά background, δεν υπάρχει το στερεότυπο ποιος πρέπει να καλύψει τη θέση, αρκεί να βρεθεί ο κατάλληλος υποψήφιος. Έχει αλλάξει πλέον αυτό που λέμε “κουλτούρα”.
Το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση των στερεοτύπων, το δεύτερο είναι η αντίληψη ότι τα προασπίζουμε και το τρίτο βήμα είναι η ελαχιστοποίηση. Από το πρώτο στο δεύτερο βήμα μπορεί να έχει περάσει και μι ολόκληρη γενιά. Η Ελλάδα πιστεύω ότι έχει κάνει μεγάλο βήμα, δεν μπορώ να φανταστώ την ίδια αγορά εργασίας πριν 20 χρόνια. Η ελληνική αγορά εργασίας έχει αλλάξει πολύ και σε αυτό σημαντικό ρόλο έχει παίξει το HR.
Μ. Ρ Βρίσκω αλληλένδετα τα κομμάτια της ισότητας των φύλων στη ζωή και στην εργασία, με την έννοια του ότι αυτό που βιώνουμε στην εργασία ως προς το οποιοδήποτε στερεότυπο είναι μια συνέχεια του πως το βιώνουμε και το αντιμετωπίζουμε στην καθημερινότητα και εκτός εργασιακού χώρου. Πράγματι, υπάρχουν εξελίξεις στην ισότητα των φύλων στην εργασία, και μόνο που το συζητάμε είναι εξέλιξη. Υπάρχουν πλέον πολιτικές που προάγουν την ισότητα των φύλων. Είμαστε στην σωστή κατεύθυνση σίγουρα. Η γυναίκα βρίσκει τη νέα της θέση και στην κοινωνία και στην εργασία πλέον. Προφανώς έχουμε ακόμα βήματα να κάνουμε. Στην Ελλάδα ειδικότερα, μιλάμε για μια γενικότερη αλλαγή κουλτούρας ως προς τα στερεότυπα σχετικά με την θέση της γυναίκας στην ελληνική οικογένεια, την μητρότητα , την καριέρα της. Η αλλαγή αυτή δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά με πολιτικές και ενέργειες προς τη σωστή κατεύθυνση.
Το representation γυναικών στον τομέα του HR είναι αρκετά υψηλό, τόσο που πολλοί μιλάνε για έναν τομέα, βασικά, “γυναικοκρατούμενο”. Ισχύει αυτό στην Ελλάδα; Υπάρχουν προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες HR Leaders σήμερα, ιδίως όταν ηγούνται στρατηγικών σε μεγάλους οργανισμούς;
Ε. Ν. Σίγουρα το HR πάμε να γίνει στρατηγικός εταίρος. Χρειάζεται να ξέρει τη δουλειά για να γίνει αυτό, για μένα το HR είναι γυναικοκρατούμενο γιατί έχει να κάνει με τον άνθρωπο και άρα αγγίζει περισσότερο τη γυναίκα, όμως στο κομμάτι της στρατηγικής, εγώ έχω μια μικρή “προκατάληψη”-ας πούμε- πιστεύω ότι οι γυναίκες είμαστε πολύ πιο δυνατές.
Ερευνητικά είναι αποδεδειγμένο ότι οι γυναίκες χρησιμοποιούν πιο πολύ το τμήμα του εγκεφάλου τους που έχει να κάνει με στρατηγική σκέψη και αυτό δεν το λέω για να δημιουργήσω bias αλλά για να αναδείξω ότι, αν φύγουν τα εμπόδια μπορούμε να κάνουμε, να διεκδικήσουμε πάρα πολλά πράγματα. Οι γυναίκες και μπορούν και πρέπει να είναι στρατηγικοί εταίροι.
Δεν μπορούμε να μιλάμε για diversity γενικό και να μην εννοούμε το C-suite. Όταν λέμε diversity δεν εννοούμε να είναι απλά μια εκπροσώπηση, να είναι μειονότητα οι γυναίκες, θέλουμε πραγματική εκπροσώπηση. Πιστεύω ότι οι γυναίκες είμαστε πλασμένες για στρατηγικοί εταίροι.
Α.Α Ναι όντως το HR είναι γυναικοκρατούμενο, εγώ θα ήθελα και περισσότερους άντρες στον τομέα του ΗR και περισσότερες γυναίκες σε άλλα επαγγέλματα-στο IT, πληροφορική ή γυναίκες μηχανικούς περισσότερο. Πρόσφατα ταξίδεψα κι ήταν γυναίκα στο πιλοτήριο και μου άρεσε πάρα πολύ. Άρα, θεωρώ ότι καλώς να μας έρθουν περισσότεροι άντρες στο HR. Tα εμπόδια, τώρα που λέτε, είναι αυτά που έχει μια επαγγελματίας σε κάθε επάγγελμα. Πρέπει να καταβάλεις περισσότερη προσπάθεια για να πείσεις. Ειδικά όταν σε ένα meeting έχεις 8 άντρες και 2 γυναίκες, υπάρχει μεγάλη δυσκολία. Ωστόσο, έχω την υπερηφάνεια να εκπροσωπώ την Alpha Δορυφορική Τηλεόραση, όπου το 65% του management committee και το 55% όλων των εργαζομένων είναι γυναίκες και μάλιστα Senior. Δεν υπάρχει ερώτηση “είσαι ανύπαντρη, σκοπεύεις να κάνεις παιδιά, πόσων είσαι”. Δίνουμε την ευκαιρία για συμπερίληψη και τη διαφορετικότητα και συνεχίζουμε αυτή την κουλτούρα.
“It seems impossible until it’s done”-Nelson Mandela- “Σου φαίνεται αδύνατο-μέχρι να γίνει”. Αυτό είναι το μότο της ζωής μου, αυτό συμβουλεύω κάθε γυναίκα να σκέφτεται.
Μ.Ρ Οι προκλήσεις ισχύουν στο κομμάτι αυτό όσο ισχύουν για όλες τις γυναίκες, απλά στο HR είναι πιο έντονο λόγω γυναικοκρατούμενου τομέα. Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η αποδοχή της γυναίκας σε μια πιο ηγετική θέση. Αυτό συμβαίνει διότι στερεοτυπικά, η γυναίκα στην κοινωνία και το HR είχε πάντα τον πιο υποστηρικτικό ρόλο πιο έντονο. Και ναι μεν το HR είναι υποστηρικτικό σαν λειτουργία αλλά όταν αρχίζει να μπαίνει σε ένα πιο στρατηγικό κομμάτι, είναι πιο δύσκολο για μια γυναίκα να επιβληθεί, είναι εύκολο να παρεξηγηθεί ως επιθετική όταν επιβάλλεται- ή όχι αρκετά επιθετική όταν δεν επιβάλλεται όσο πρέπει ή να μην ακούγεται τόσο πολύ. Αυτή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση στις υψηλότερες θέσεις στρατηγικής συνεργασίας στο HR. Αυτό συμβαίνει επίσης επειδή το HR ουσιαστικά στα σπάργανά του ήταν “Personnel, πιο διαχειριστικό. Όσο αυτό εξελίσσεται σε Ηuman Resources, People & Culture κλπ έτσι εξελίσσεται κι ο ρόλος που έχει η γυναίκα σε αυτό.
Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος του HR για τη δημιουργία μιας συμπεριληπτικής κουλτούρας στο χώρο εργασίας και την συνεργασία με διοικητικά στελέχη για αυτόν τον σκοπό;
Ε.Ν Ο ρόλος του HR είναι καθοριστικός. Το HR είναι ο χώρος που πραγματικά βάζει τις κατευθύνσεις, αφουγκράζεται το περιβάλλον της εργασίας για να το κάνει συμπεριληπτικό, έτσι ώστε εκεί η γυναίκα να βρει τη στήριξη να προχωρήσει. Να πω ότι τρέχουμε ένα καινούργιο πρόγραμμα τώρα στο Πανεπιστήμιο, το οποίο αφορά το πώς φτιάχνουμε “compassionate workplaces”, συμπονετικούς οργανισμούς- για να στηρίξουμε τμήματα εταιρειών και HR να φτιάξουν μηχανισμούς στήριξης ανθρώπων που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας και τους φροντιστές τους -και εδώ οι γυναίκες έχουν τεράστιο ρόλο, γιατί- κακά τα ψέματα-οι γυναίκες στην Ελλάδα έχουμε την φροντίδα όλου του στενότερου και ευρύτερου οικογενειακού περιβάλλοντος. Έχουμε, λοιπόν, να κάνουμε με τους ανθρώπους του HR δουλειά για να φτιάξουμε το κομμάτι της συμπερίληψης των φύλων, συμπερίληψης στην ηλικία κλπ. γιατί ειδικά γυναίκα μαζί με το ζήτημα της ηλικίας και της οικογένειας τα bias είναι πάρα πολλά.
Α.Α. Το HR δεν είναι το μόνο υπεύθυνο για τη δημιουργία της κουλτούρας αυτής. Για την ισότητα και τη συμπερίληψη δίνει πάντα τον τόνο, κατευθύνει και δημιουργεί την κουλτούρα, αλλά δεν είναι η μοναδική διεύθυνση με την ευθύνη. Το θέμα της συμπερίληψης είναι top down και bottom up και πρέπει να υπάρχει μέσα σε κάθε τμήμα και κάθε ομάδα. Αυτό είναι θέμα managers, προϊσταμένων και διευθυντών τμημάτων, δηλαδή αν το HR παλεύει μόνο του είναι αποτυχία της εταιρείας θα πρέπει να είναι από τον CEO ως τον τελευταίο υπάλληλο η ενιαία κουλτούρα συμπερίληψης, πρέπει να γίνει καθημερινότητα στην πιο μικρή του λεπτομέρεια.
Θα σας πω δύο παραδείγματα. Μια φορά πήρα τηλέφωνο έναν συνάδελφό μου, οικονομικό διευθυντή μεγάλης εταιρείας και τον ζήτησα και η γραμματέας ρώτησε ποιος κύριος τον ζητά-γιατί νόμιζε ότι εγώ ήμουν η γραμματέας του άντρα που τον ζητά. Της είχε κάνει εντύπωση που τον πήρα εγώ απευθείας σαν γυναίκα να του μιλήσω. Και ένα ακόμα παράδειγμα, όταν ήμουν στο Αεροδρόμιο, είχα ένα μεγάλο γραφείο και κάποια στιγμή άργησα και είδα τις γυναίκες που καθαρίζουν και μου είπαν “τι ωραία που έχει τέτοιο μεγάλο γραφείο μια γυναίκα, νόμιζα ότι ήταν άντρας”-”γιατί, λέω, επειδή το αφήνω λίγο ακατάστατο;”-”Όχι γιατί δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε ότι ένα τέτοιο γραφείο το έχει γυναίκα”.
Να πω επίσης ότι η ισότητα στη δουλειά προϋποθέτει ισότητα στο σπίτι. Έχεις το σύντροφο να σε στηρίξει, να σου δώσει χρόνο να αφιερωθείς στην δουλειά όπως και στην οικογένεια; Γιατί συνήθως οι γυναίκες έχουμε την ευθύνη όλων, έτσι, δουλειάς και οικογένειας. Είναι προϋπόθεση να υπάρχει ένα υποστηρικτικό περιβάλλον στο σπίτι.
Μ.Ρ. Ο ρόλος του HR είναι ούτως η άλλως ιδιαίτερος, ως προς το ότι θα πρέπει να κρατάει ισορροπίες. Είναι ο διπλωμάτης της εταιρείας. Θα έλεγα ότι το ΗR λειτουργεί στο μέγιστο βαθμό του, όταν λειτουργεί ως αρωγός στις αξίες που η Διοίκηση επιθυμεί να διέπουν την Εταιρεία και τους Εργαζομένους της. Είναι εκεί για να επηρεάζει θεσμικά τις Πολιτικές, να κάνει fine tuning όπου χρειάζεται και να εξασφαλίζει την εφαρμογή των πολιτικών που διαμορφώνουν την καθημερινή αλληλεπίδραση των εργαζομένων της Εταιρίας. Σκοπός πάντα είναι να δημιουργήσει τις πολιτικές και διαδικασίες που χρειάζονται για να μπορεί κάθε εργαζόμενος να μιλήσει άνετα για ό,τι του συμβαίνει, ακόμα και αν δεν είναι εύκολο και για αυτό πρέπει οι άνθρωποι που εργαζόμαστε στο HR να αντιμετωπίζουμε τον άνθρωπο με αντικειμενικότητα και ενσυναίσθηση ταυτόχρονα.
Special Guest
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΖΙΜΑΣ, Executive Board Member, Further Up-HR
Εγώ είχα την χαρά και την τιμή τα περισσότερα χρόνια να συνεργαστώ κυρίως με γυναίκες. Σε όλα αυτά τα χρόνια μπορώ να πω ότι είχα πραγματικά πολύ καλή συνεργασία και προσπάθησα να τις μελετήσω και να πάρω όλα τα καλά στοιχεία και στο μέλλον να τα εφαρμόσω. Δεν είναι τυχαίο που ο χώρος του HR γυναικοκρατείται, έχουν ιδιαίτερα καλά skills που ταιριάζουν απόλυτα. Εύχομαι και ελπίζω ότι κάποια στοιχεία μπόρεσα να δανειστώ γιατί θεωρώ ότι είναι πραγματικά ανεκτίμητα.